Tanuki-Manga

Wszelkiego rodzajów poloniców wśród mang szukać można ze świecą. Nic w tym dziwnego – dla Japończyków Polska jest odległym i zapewne niezbyt interesującym krajem. Tym większym fenomenem jest manga Aż do Nieba, nosząca intrygujący podtytuł „Tajemnicza historia Polski”.

Pisząc o tym tytule (nota bene była to pierwsza manga wydana w Polsce w tomikach) nie sposób nie wspomnieć o jego autorce, najsłynniejszej chyba rysowniczce mangi w historii tego gatunku – Riyoko Ikedzie. Urodzona w 1948 roku, popularność zdobyła dzięki takim tytułom jak Rose of Versailes, Brother, Dear Brother, Empress Catherina, czy Claudine. Na koncie ma wiele tytułów poruszających tematykę historii Europy XVIII i XIX wieku (Rose of Versailes – o Marii Antoninie, Empress Catherina o carycy Katarzynie Wielkiej, Eroika o Napoleonie Bonaparte). Zasłynęła głównie jako autorka tytułów z gatunków shoujo i shoujo­‑ai.

Aż do Nieba jest jej późnym dziełem, powstałym na początku lat dziewięćdziesiątych. Widać to w dopieszczonym w szczegółach rysunku i dopracowanych tłach – między ascetyczną, choć legendarną, Różą Wersalu, a Aż do Nieba minęła w końcu cała epoka. Jedynie charakterystyczny styl rysowania postaci oraz tematyka historyczna łączy ten tytuł z klasyką.

O czym opowiada Ten No Hate Made? Nie jest to, jakby można oczekiwać po podtytule, skondensowana historia Polski, a jedynie drobny wycinek naszych dziejów. Pretekstem do ich ukazania jest życie księcia Józefa Poniatowskiego, będącego głównym bohaterem cyklu. Z jego perspektywy przedstawione są czasy panowania króla Stanisława Poniatowskiego, rozbiory, wojny napoleońskie i krótki okres istnienia Księstwa Warszawskiego. Każdy, kto zna historię, domyśla się końca, tym bardziej, że historie Ikedy­‑sensei nie mają w zwyczaju kończyć się happy endem. Dramatyczne i tragicznie zakończone życie księcia Józefa było więc doskonałą inspiracją do powstania mangi.

Umieszczenie w trzech tomikach niezbyt może długiego, ale bogatego w wydarzenia okresu było rzeczą trudną, więc siłą rzeczy konieczne były pewne skróty czasowe. Widać to w sposobie podziału historii na tomy – pierwszy koncentruje się na okresie dzieciństwa głównego bohatera, drugi kończy się na wybuchu wojny polsko­‑rosyjskiej w obronie Konstytucji 3 maja, trzeci zaś obejmuje całą resztę życia księcia Józefa, aż do bitwy pod Lipskiem w 1813 roku.

Ktoś mógłby pomyśleć, że manga poświęcona życiu żołnierza i wodza będzie pozycją czysto męską. Nic bardziej mylnego! Nie bez kozery Riyoko Ikeda jest klasyczną autorką shoujo. Aż do Nieba to historia dopracowana psychologicznie, relacje międzyludzkie stanowią tu główny wątek fabularny. Trwający całe życie romans Józefa z Vratką Vauban, jego przyjaźń z Tadeuszem Kościuszką, wrogość brata i przybranej matki – tło nasycone jest emocjami. Jeśli do tego dorzucimy uwikłanie rodziny Poniatowskich w wielką politykę, dostaniemy przedsmak tego, co można w mandze znaleźć.

No właśnie, historia. Została tu odwzorowana pieczołowicie i muszę przyznać, że jako historyk powinienem szczerze pogratulować pani Ikedzie wierności oddania realiów i biegłego poruszania się w meandrach naszych dziejów, niełatwych do zrozumienia dla cudzoziemca. Większość przeinaczeń (jak postać Feliksa, związek Andrzeja Poniatowskiego z Vratką, znajomość Józefa z Marią Walewską i jego relacje z matką) wynika z decyzji samej autorki, o czym sama na końcu lojalnie informuje. Owszem, są tu rzeczy, które mogą śmieszyć, na przykład tytułowanie Ludwika XVIII „cesarzem” albo twierdzenie, że książę Józef rysował mangi (sic!). Inna sprawa, że błędy te mogą wynikać również z tłumaczenia (pamiętam, jak w niemieckiej wersji Lady Oscar z Robespierre’a zrobiono profesora, nadinterpretując słowo „sensei”). Choć trudno traktować Aż do Nieba jako podręcznik historyczny, to zaręczam, że nauczyć się z tego tytułu można więcej, niż z jakiejkolwiek innej wydanej w Polsce mangi.

Chociaż była to pierwsza wydana w Polsce manga i zarazem debiut wydawniczy JPF, jakość polskiego wydania jest naprawdę dobra. Biały, mocny papier, dobra czerń – to coś, co marka JPF gwarantuje do dziś. Do tego estetyczne, kolorowe obwoluty. Jeśli chodzi o wady, należy na pewno wspomnieć o „europejskim” sposobie czytania, koszmarnej kolorystyce okładek (nie obwolut!) i dość sztywnym niekiedy tłumaczeniu.

Na koniec recenzji mała dygresja osobista. W drugim tomie, w posłowiu wydawcy możemy przeczytać „w trakcie przygotowań jest już pozycja pt. Lady Oscar". Niestety, na przygotowaniach się skończyło, a najsłynniejszy tytuł Riyoko Ikedy do dziś nie ukazał się po polsku.