Tanuki-Manga

Jako że Dwie poduszki stanowią zbiór krótkich historii , żeby odwlec moment, w którym trzeba omówić fabułę, skupię się chwilowo na osobie autorki. Hinako Sugiura pochodzi z głęboko zakorzenionej w japońskiej tradycji rodziny wytwórców kimon. Studiowała komunikację wizualną i projektowanie, ale porzuciła szkołę, by prowadzić badania pod kierunkiem Shiseia Inagakiego. Współpraca z tym znanym konsultantem do spraw okresu Edo i autorem ponad stu książek sprawiła, że jej późniejsze prace charakteryzowały się dokładnym oddaniem tła historycznego.

Nie jest to jednak jedyna cecha wyróżniająca Dwie poduszki. Autorka jako jedna z nielicznych osób tworzyła (piszę w czasie przeszłym, ponieważ w 2005 r. zmarła na raka) sztukę sekwencyjną (to bardziej eleganckie, choć odrobinę pretensjonalne, określenie komiksów) w stylu ukiyo­‑e, czyli rodzaju malarstwa i drzeworytu japońskiego funkcjonującego w swej typowej formie od połowy XVII wieku do początku ery Meiji. Już okładka daje pewną próbkę tego stylu i stanowi antytezę rysunków najczęściej kojarzonych z mangą – małych nosków i oczu na pół twarzy. Można też zauważyć, że kreska do pewnego stopnia dostosowana jest do charakteru opowieści. W pierwszych historiach jej delikatność podkreśla subtelność kobiecych uczuć, natomiast przykładowo w Obietnicy staje się mniej szczegółowa, rysowana mocniejszymi pociągnięciami, a zwiewność jest zastępowana przyziemnością bardziej odpowiednią dla dylematów miejskiego kupca.

Podczas lektury można się parę razy uśmiechnąć (choćby dowiadując się, że można kogoś wyzywać od ogórków, tykw i smażonego tofu), lecz zasadniczo Dwie poduszki nie zaliczają się do mang lekkich, łatwych i przyjemnych. Właściwie żadna z historii nie ma puenty podanej na tacy, więc jeśli nie zwraca się uwagi na drobne gesty i niedopowiedzenia, mogą się one wydawać pozbawione głębszego sensu. Jednak nawet na uważnego czytelnika czeka mur w postaci symboliki z obcego nam kręgu kulturowego, który uniemożliwia wyłapanie wszystkich niuansów. Dodatkowo spora część postaci obarczona jest pewną dozą tragizmu i pogodzenia się z własnym przeznaczeniem, które jednak równie dobrze mogą być odczytane jako niezdolność do bycia kowalem własnego losu.

Z zebranych opowiadań największe wrażenie zrobiła na mnie Dzierzba, w której nieszczęśliwa kobieta przedstawia metaforę swojego losu. Z drugiej strony autorka popełniła również nieszczególnie ciekawą Historię o niczym (tytuł jak najbardziej odpowiedni), która pokazuje skłonność ludzi do tworzenia zbiegowisk. Pozostałe historie utrzymują jednak wysoki poziom i pozwalają w świeży sposób spojrzeć na samurajów. Nie obserwujemy ich tu w roli nieustraszonych wojowników. Dużo bardziej przypominają urzędników średniego szczebla – znudzonych (Pokrętne metody albo śliwa z dzielnicy rozkoszy) albo przestraszonych z powodu zebrania pracowników (z tą różnicą, że w Przepaści naprawdę mogły się potoczyć ich głowy).

Cieszy stale wysoka jakość wydań od Hanami, która sprawia że ich mangi miło postawić na półce. Korekta wykonała tym razem dużo lepszą robotę niż w przypadku Księgi Wiatru. Z potknięć, jakie im umknęły, mogę wymienić „pól miesiąca” (Dzierzba) i „pzostawiono” (ostatnia strona). W kwestiach tłumaczeniowych może jeszcze zdziwić samuraj, który stwierdza „dodam swoje trzy grosze”. Użycie polskiego sformułowania zapewne dobrze oddaje treść oryginalnej kwestii, lecz można się zastanawiać, czy przypadkiem do Japonii okresu Edo nie zabłąkał się jakiś swojski cinkciarz.

Tylną okładkę tradycyjnie zdobi trójkącik z napisem „Komiks tylko dla dorosłych”. Nieodpowiednie dla młodocianych czytelników treściami są najwyżej wizyty w dzielnicy uciech (ach, jakiej uciechy dostarcza picie herbaty), a niezbyt mocno wyeksponowane sceny przemocy pojawiają się jedynie w końcowej części. Pomimo tego oznaczenie nie zostało przyznane całkiem bezpodstawnie. Nastolatek, któremu przeszłość Japonii kojarzy się jedynie z sekretnymi technikami klanów ninja, nie znajdzie tu wiele dla siebie. Oczywiście starszy czytelnik, jeśli nastawi się na niezbyt wymagającą rozrywkę, również wynudzi się niemiłosiernie. Żeby nie dzielić odbiorców na bardziej i mniej dojrzałych, podam dwa warunki, które zwiększają prawdopodobieństwo cieszenia się lekturą Dwóch poduszek – trzeba być cierpliwym i choćby w minimalnym stopniu zainteresowanym kulturą Japonii.