Tanuki-Manga

Japonia, koniec XX wieku. W górskiej wiosce Sotobie rozpoczyna się upalne lato. Małomiasteczkową monotonię urozmaicają jedynie plotki, których najczęstszym obiektem są przeróżni przyjezdni. W tym roku okazji do plotkowania przybywa jednakże błyskawicznie ze względu na szereg dziwnych i niepowiązanych ze sobą na pierwszy rzut oka wydarzeń. W zagadkowych okolicznościach ginie trójka starszych osób mieszkających na skraju wioski. Dodatkowo ktoś zaczyna regularnie niszczyć w okolicy religijne posążki, mające chronić mieszkańców przed złem. Największą miejscową sensacją jest jednak wprowadzenie się rodziny Kirishiki do górującej nad wioską i od dawna opuszczonej posiadłości Kanemasa. Co dziwniejsze – córka i żona nowego właściciela cierpią na światłowstręt, przez co mogą wychodzić z domu jedynie po zmroku. Od tego momentu atmosfera w miasteczku stopniowo się zmienia i zaczynają umierać kolejni ludzie. Pogrzeby stają się niemalże codziennością, a kolejne ofiary łączą jedynie identyczne objawy stopniowo nasilającej się przez cztery dni anemii, kończącej się bez wyjątku śmiercią. Władze szybko zaczynają podejrzewać możliwość epidemii nieznanej choroby, ale sposób jej ewentualnego przenoszenia się pozostaje niemożliwy do ustalenia. To zaś nie pozwala na zastosowanie jakichkolwiek środków zaradczych. Część mieszkańców ulega panice i przestaje wychodzić z domów lub bezzwłocznie się wyprowadza. Pozostali natomiast pogrążają się w apatii, licząc, że uda im się przeczekać najgorsze.

Manga Shiki nie stara się być na siłę oryginalna i bardzo szybko staje się jasne, że jest opowieścią o wampirach. W jej przypadku oryginalność byłaby wręcz karkołomnym wyzwaniem, gdyż jest to adaptacja książki pod tym samym tytułem, zainspirowanej kultowym Miasteczkiem Salem Stephena Kinga. Obie książki wykorzystują kontrast pomiędzy bardzo klasycznym wątkiem wampirów a realizmem postaci. Stawiają więc swoich bohaterów, będących zwyczajnymi i racjonalnie myślącymi ludźmi, przed koniecznością przeciwstawienia się nadprzyrodzonemu złu. Autorka nie ograniczyła się jednakże do przeniesienia akcji ze stanu Maine na japońską prowincję. Wykorzystała ten motyw do zupełnie innych celów i w przeciwieństwie do dzieła Kinga, jej wampiry nie są bezwolnymi marionetkami, istniejącymi tylko po to, by służyć swemu mistrzowi. A to całkowicie zmienia przebieg i wydźwięk kolejnych wydarzeń.

Najciekawszym pomysłem Fuyumi Ono jest uczłowieczenie wampirów. Kolejni bohaterowie po przemianie w krwiopijcę nie tracą bowiem własnej woli ani wspomnień. Paradoksalnie, często pozostają niemal takimi samymi osobami jak przed śmiercią. Do polowania na dotychczasowych sąsiadów zmuszają ich jednak żądza krwi i bezwzględność starszych wampirów, bezlitośnie karzących zarówno za skrupuły, jak i za niekompetencję. Shiki tym samym staje się opowieścią o zwyczajnych ludziach zmuszonych w celu przetrwania do dobrowolnej rezygnacji z istotnej części swojego człowieczeństwa. Okazuje się to zresztą jednocześnie trudne i łatwe. Bohaterowie szamoczą się, targani emocjami i poczuciem winy, ale finalnie niemal zawsze poddają się instynktowi i mordują sąsiadów, przyjaciół, nawet krewnych. Jedynie niewielka część ofiar powstaje później z martwych, co oznacza, że wbicie w kogoś kłów jest niemal równoznaczne z wydaniem na niego wyroku śmierci. Po czymś takim większość początkujących wampirów szybko traci skrupuły i godzi się ze swoim losem.

Przychodzi im to tym łatwiej, że tragiczne wydarzenia w Sotobie toczą się według zaskakująco dobrze przemyślanego planu. Wykorzystuje on proste i racjonalne pomysły, wymagając skoordynowanych działań bardzo dużej grupy wampirów. Jego głównym celem jest jak najdłuższe utrzymanie w miejscowości porządku społecznego i zapobiegnięcie zamieszkom. Oczywiście, ten plan nie jest tak perfekcyjny, jak może się początkowo wydawać, ale nawet bohaterowie zdający sobie sprawę z powagi sytuacji nie są w stanie się mu przeciwstawić.

Manga zaskakuje też bardzo realistycznym przedstawieniem ludzkiej strony konfliktu. Początkowo mocno mnie to zaskoczyło, gdyż grono bohaterów jest wyjątkowo liczne. Prowadzenie wielowątkowej fabuły z tak wieloma postaciami nie sprawiło jednak autorce najmniejszego problemu i nawet część bohaterów epizodycznych ma w jakiś sposób zarysowane charaktery. Całkiem skutecznie udało się więc pokazać wydarzenia z różnych perspektyw. Zaskakująco wielu bohaterów daje się też lubić lub ma problemy wynikające z ich własnych wad bądź z uwarunkowań rodzinnych. Większość ich kłopotów jest nadzwyczaj przyziemna i zwyczajna, przez co łatwo wczuć się w ich sytuację lub przynajmniej im współczuć.

Efekt ten jest ważny ze względu na ogromną śmiertelność postaci. Shiki jest tytułem o autentycznie pesymistycznym wydźwięku i w żaden sposób nie oszczędza bohaterów. Kolejne postacie giną niezależnie od wieku, pochodzenia czy własnych działań. Wampiry nie oszczędzają nikogo i atakują zarówno niedołężnych staruszków, jak i małe dzieci. Giną młodzi ojcowie rodzin, nastolatkowie i zajmujące się dziećmi gospodynie. Co wrażliwsze osoby powinny więc dobrze się zastanowić przed rozpoczęciem lektury.

Wydarzenia oglądamy z punktu widzenia czterech głównych postaci. Większości czytelników najłatwiej będzie się identyfikować z Natsuno Yukim – wychowanym w mieście nastolatkiem, sfrustrowanym podjętą przez rodziców decyzją o przeprowadzce na prowincję. To zdystansowany i zaskakująco dojrzały chłopak o silnym poczuciu sprawiedliwości. Jako pierwszy domyśla się prawdziwej przyczyny śmierci kolejnych mieszkańców i zaczyna aktywnie działać. Z kolei Toshio Ozaki jest miejscowym lekarzem, który odziedziczył rodzinną klinikę po śmierci dumnego i nieustępliwego ojca. Jest pracowity, sumienny i czuje się nadzwyczaj odpowiedzialny za zdrowie mieszkańców całej miejscowości. Zgony, wobec których jest całkowicie bezsilny, odciskają na nim traumatyczne piętno, stopniowo zmieniając go w coraz bardziej zgorzkniałą i bezwzględną osobę. Jego całkowitym przeciwieństwem i wieloletnim przyjacielem jest Seishin Muroi, utalentowany pisarz i mnich w położonej na wzgórzu świątyni. Będąc świadkiem kolejnych niewytłumaczalnych wydarzeń, rozpoczyna on detektywistyczne śledztwo. Szybko zaczyna rozumieć sytuację, w jakiej się znalazł, lecz nie znajduje w sobie dość determinacji, aby się jej przeciwstawić.

Ostatnią postacią wspomnianej czwórki jest Sunako – licząca kilkaset lat wampirzyca w ciele drobnej dziewczynki. Jest osobą pełną paradoksów, łączącą bezwzględność w dążeniu do celu z idealizmem oraz skłonnością do refleksji i użalania się nad sobą. Jest też przywódczynią wampirów, odpowiedzialną za cały ciąg tragedii spadających na okolicę. Teoretycznie gra rolę głównego czarnego charakteru, ale ze jej punktu widzenia to ona jest ofiarą wrogiego wobec niej świata. Dlatego też nie ma najmniejszych skrupułów w dążeniu do celu. Tym bardziej że jej udział najczęściej ogranicza się do wydawania poleceń, bezwarunkowo wykonywanych przez podwładnych. Jest więc kluczową postacią, dzięki której czytelnicy lepiej poznają drugą stronę konfliktu.

Największym problemem podczas lektury okazał się dla mnie wyjątkowo dziwny styl rysunku. Postacie w nastoletnim i średnim wieku są rysowane w całkowicie nierealistyczny sposób i przypominają raczej lalki niż ludzi. Przy uważniejszym przyjrzeniu się bohaterom można jednak zauważyć, że główny rysownik – Ryu Fujisaki – wzorował się w dużym stopniu na kresce klasycznych mang shoujo, takich jak tytuły Moto Hagio, i starał się go łączyć z nienaturalnie szczupłymi sylwetkami postaci, obecnymi choćby w twórczości grupy CLAMP. Bardzo widoczne są też wpływy starszych mang shounen, przejawiające się głównie w przedziwnych i niepoddających się sile grawitacji fryzurach. Efekt jest bez wątpienia dziwny i nawet pod koniec lektury nie byłem w stanie się przyzwyczaić do tak nietypowego stylu graficznego. Bardziej dojrzałe osoby są dla odmiany rysowane w pozbawionym wyidealizowania, karykaturalnym stylu. Byłoby to ciekawe, gdyby nie spore grono postaci o rysach kompletnie pozbawionych charakteru i niezapadających w pamięć. Dziwnie też wypada pojawianie się na tych samych kadrach młodszych i starszych postaci, sprawiające wrażenie, jakby mangę rysowały dwie osoby. Warto również wspomnieć o nietypowym sposobie przedstawiania oczu wampirów, składających się niemal wyłącznie z czarnych, niepokojących plam. Sprawiają one upiorne wrażenie, co jest oczywiście ogromną zaletą. Brakuje jednakże konsekwencji w stosowaniu tego stylu – podobne oczy niejednokrotnie mają także ludzie, co psuje efekt. Tła natomiast są słabo czytelne, a rysownik wielokrotnie posiłkuje się przerabianymi w programach graficznych fotografiami.

Recenzowana manga jest adaptacją powieści autorstwa nadzwyczaj wszechstronnej japońskiej pisarki, Fuyumi Ono. Większość osób najpewniej zna ją głównie jako twórczynię bardzo popularnej serii powieści fantasy – Juuni Kokki, liczącej w momencie pisania tego tekstu szesnaście tomów, spośród których ostatnie cztery wydano w listopadzie 2019 roku. Ono jest także autorką lub współautorką całego szeregu książek i komiksów, spośród których warto wyróżnić cykl Ghost Hunt oraz mangę Przekleństwo siedemnastej wiosny, wydaną w Polsce przez nieistniejące już Ringo Ame. Odpowiedzialny za rysunki Ryu Fujisaki jest również uznanym i doświadczonym mangaką, którego najbardziej znanym w Polsce tytułem jest Houshin Engi, czyli pierwowzór emitowanego niegdyś na kanale RTL Łowcy dusz. W dorobku ma też kilka innych serii, na czele z mangową adaptacją Ginga Eiyuu Densetsu.

Shiki jest udanym horrorem, adresowanym nie tylko do młodzieży. Na tle podobnych tytułów wyróżnia się stosunkowo niewielką ilością makabry, połączoną jednak z ogromną śmiertelnością bohaterów. Zaskakuje wielowątkową fabułą pokazywaną z punktu widzenia wielu bardzo różnorodnych postaci. Jest też opowieścią o utracie człowieczeństwa nie tylko przez wampiry, ale też przez zwyczajnych ludzi pragnących jedynie chronić to, co jest dla nich ważne i cenne. Najszlachetniejsze nawet motywy nie usprawiedliwiają bowiem niegodziwych i bezwzględnych metod ani nie gwarantują choćby symbolicznej wygranej. W sytuacji gdy obie strony prześcigają się w okrucieństwie, nie ma prawdziwych zwycięzców, co też można uznać za ostateczny morał tego tytułu.