Tanuki-Manga

Z perspektywy recenzenta widoczne są ograniczenia, jakie niesie ze sobą konwencja doujinshi. Zabawa bohaterami popularnych mang ma swoje granice, wyznaczone najczęściej komedią, względnie niezbyt ambitną parodią. Zdarza się jednak, że na rynku komiksowym pojawia się dzieło – perełka, łamiąca ograne schematy, wnosząca coś nowego w zastane środowisko, prawdziwy unikat. Takim właśnie komiksem jest Nearly, wydane w marcu 2008 r. doujinshi mangi Death Note.

Na pierwszy rzut oka Nearly w niczym nie różni się od klasycznego doujinu. Niewielka objętość, ciekawa kreska, wyraźnie jednak różna od japońskiego pierwowzoru… Wystarczy jednak chwila lektury, by czytelnik uświadomił sobie, że to, co trzyma w rękach, jest dziełem absolutnie nowatorskim. Trzeba bowiem powiedzieć, że tradycyjny system ocen, oparty o fabułę, postacie i grafikę, zupełnie nie przystaje do zjawiska, jakim jest Nearly. Nawet o grafice – wydawałoby się, czymś oczywistym i łatwo poddającym się obiektywnym kryteriom oceny – nie jest łatwo mówić w zwykłych kategoriach. To zupełnie nowa jakość na scenie doujinshi; niesamowita synteza grafiki, tekstu i wyobraźni czytelnika.

Toteż w Nearly nie znajdziemy klasycznej fabuły. To raczej ciąg luźno powiązanych obrazów i dialogów, połączonych zgodnie z zasadami gramatyki i komiksu, lecz w gruncie rzeczy będących czystym absurdem. Komiks przez swą mroczność sprawia wrażenie, jakby był zapisem mowy pogrzebowej wygłoszonej przez pijanego filozofa – innymi słowy, to najlepsza parodia śmiertelnie poważnego i napuszonego stylu Death Note, jaką miałem okazję spotkać. Pod tym względem Nearly jest dziełem unikatowym – jedynym utworem chociaż trochę go przypominającym jest Ghost in the Shell – Innocence, aczkolwiek Nearly przebija film widocznym dystansem do samego siebie, czego u Mamoru Oshii zdecydowanie brakowało. Autorce należą się również brawa za ogromną pracę, włożoną w niebanalną kompozycję. Anna Maria Sutkowska zrywa z tradycyjnymi kadrami, operując w ich miejsce całymi planszami, podzielonymi motywem kości do gry oraz puzzli. Dzięki takiemu podziałowi otrzymujemy kolejną atrakcję – możliwość czytania komiksu w kolejności wyznaczonej przez kości oraz cyfry na puzzlach, zamieszczonych na konkretnych stronach, zarówno w kolejności rosnącej jak i malejącej. Efektem jest jeszcze bardziej fascynujący mroczny absurd, pozwalający Nearly określić mianem autentycznego komiksu dadaistycznego. Należy jednak podkreślić, że pomimo zastosowania nowatorskich technik kompozycyjnych, autorce udało się uniknąć przeładowania „efektami specjalnymi” – komiks pozostaje przejrzysty, a rysunek wyraźny.

Kreskę można skwitować jednym słowem – znakomita. I to wcale nie „znakomita jak na debiutantkę”, czy „znakomita jak na doujinshi” – Nearly świetnie broni się samo. Oczywiście, to już kwestia indywidualnego gustu, lecz z pośród polskich autorów doujinshi, styl Anny Marii Sutkowskiej zrobił na mnie wrażenie najbardziej dojrzałego i jednocześnie najbardziej dopracowanego artystycznie. Być może kłania się tutaj brak mojej wiedzy z zakresu malarstwa, lecz naprawdę nie potrafię wskazać niczego, co wymagałoby poprawy. Niewykluczone, że zaważyła tu też odrobina szczęścia – w przeciwieństwie do niektórych wcześniejszych doujinshi Studia JG, Nearly jest komiksem bardzo dobrze wydanym, co również wpływa na odbiór przez czytelnika. Pamiętać też należy o specyficznej roli grafiki w Nearly – element graficzny jest tu nie tylko medium, ale także samą treścią.

Czytelników zachęconych pozytywną recenzją pragnę jednak ostrzec, że Nearly jest utworem bardzo specyficznym. Przede wszystkim wymaga przynajmniej pobieżnej znajomości mangi lub anime Death Note – w przeciwnym razie będzie kompletnie niezrozumiały. Zawiodą się również osoby, oczekujące prostej parodii pierwowzoru. Humor w recenzowanym tytule ma charakter bardzo subtelny; to nie prostackie gagi majtczane, ale autentyczna parodia, z rodzaju tych, których we współczesnej polskiej literaturze niemal nie sposób spotkać. Anna Maria Sutkowska prowadzi z czytelnikiem skomplikowaną grę, odwołując się mrocznego instynktu w duszy każdego fana mangi i anime; instynktu nakazującego traktować wszystko, co niezrozumiałe, jako głębokie i pełne ukrytego zamysłu. Szczerze przyznaję, że sam również nie jestem wolny od tego rodzaju pragnień, i na chwilę uległem urokowi komiksu. Ostatecznie jednak wyrobiony czytelnik jest w stanie wybrnąć z meandrów znaczeń, odrzucić pokusę łatwej interpretacji, i spojrzeć chłodnym, krytycznym okiem na dzieło, które – co paradoksalne – dopiero wtedy ujawnia całą swoją wartość.

Podobnie jak inne doujinshi, Nearly również będzie interesującą pozycją dla fanów komiksu jako takiego; osobiście żywię nadzieję, że nazwisko Anny Marii Sutkowskiej jeszcze nie raz pojawi się w stopce redakcyjnej. Nearly jest również znakomitą odpowiedzią na wątpliwości dotyczące komiksu fanowskiego, które pojawiły się przy okazji dyskusji nad DN Trickster. Niewątpliwie twierdzenie jakoby czytając doujinshi należy się liczyć z tym że niekoniecznie będzie tak bardzo dopracowane jak oryginał stworzony przez profesjonalnego mangakę, jest przynajmniej w części uzasadnione; możemy stawiać wygórowane kryteria, lecz smutną prawdą jest, że debiutant niewielkie ma szanse w pojedynku z profesjonalistą. Nearly – subtelna dadaistyczna prowokacja – pokazuje jednak, że taka rywalizacja jest możliwa. Komiks to ostatecznie talent i praca; twórca, który jest w stanie dostarczyć tak pierwszego, jak i drugiego, może śmiało stawać w szranki z każdym rywalem, niezależnie od stażu.